سمیرا اماموردی، کارشناس بازاریابی و تبلیغات اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی در یادداشتی می‌نویسد: گردشگری شاید بیش از هر بخش دیگر، پتانسیل کمک به توسعه اقتصادی از طریق ارتباط آن با بخش کشاورزی را داشته باشد (هتلی ، 2009) به عبارت دیگر گردشگری، انگیزه‌بخش و تنوع‌بخش حوزه کشاورزی از طریق محصولاتی با ارزش افزوده، محصولات غیرسنتی، میوه‌های ویژه و تخصصی، گل‌ها و محصولات گلخانه‌ای است و در حالت کلی باید گفت خدمات در بخش کشاورزی محرک خدمات در بخش گردشگری است (ترکچورن، ،1393 ص. 33). (عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری کشاورزی 2 ، سحر سامانی 1 مرتضی بذرافشان)       

گردشگری روستایی را می‌توان به عنوان نوعی گردشگری که در نواحی روستایی و مناطق پیرامون شهرها انجام می‌شود، تعریف کرد، ولی این تعریف نمی‌تواند شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و اشکال متنوع مدیریتی و نهادهای توسعه یافته‌ فعال در کشورهای مختلف در ارتباط با صنعت گردشگری باشد نمونه‌های زیادی از انجام فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی وجود دارد، از جمله فعالیت‌های مبتنی بر طبیعت، جشنواره‌های خاص، جاذبه‌های مبتنی بر جامعه‌ بومی، گردشگری کشاورزی، نمایشگاه‌های هنری و سوغات و صنایع‌دستی ، تئاتر محلی و سایر موارد.

در اروپا، گردشگری روستایی اغلب برای توصیف گردشگری کشاورزی(یا گردشگری مبتنی بر مزرعه) به کار برده می‌شود، اما در صورت لزوم همه‌ فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی را در برمی‌گیرد در همین راستا امروزه اتحادیه اروپا همه انواع گردشگری در نواحی غیرشهری را به عنوان گردشگری روستایی در نظر گرفته است.

تعریفی که سازمان جهانی جهانگردی از این نوع گردشگری ارائه می‌دهد عبارت است از «گردشگری روستایی شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهیلات و خدمات رفاهی در نواحی روستایی است، که امکان بهره‌مندی از منابع طبیعی و جاذبه‌های طبیعت را همراه با شرکت در زندگی روستایی و کار در مزرعه و کشاورزی، فراهم می‌آورد.»  

گردشگری کشاورزی یک زیربخش گردشگری روستایی است (هتلی، 2009) و گردشگری روستایی تعادل بین کشاورزی و گردشگری را بهبود و منافع حاصل از کشاورزی را افزایش می‌دهد و منافع بیشتری را برای کشاورزان ایجاد می‌کند، بنابراین فرصت‌های شغلی بیشتر و شرایط زندگی بهتر نقش مثبت در بهبود توسعه روستایی و فرهنگ روستایی ایفا می‌کند(سرخی و آجیلی، 1392)

منطق گردشگری کشاورزی فقط عرضه تجربه آموزشی یا سرگرمی به بازدیدکنندگان نیست، بلکه گزینه تنوع‌بخشی برای بسیاری از اپراتورهای مزرعه به دلیل فشار هزینه‌ها و بحران مرتبط به آن باعث تولید مازاد کشاورزی شده است که کشاورزان را مجبور به افزایش درآمد خود از طریق تنوع‌بخشی در بخش کشاورزی و همچنین از طریق اتخاذ حرفه‌های غیرکشاورزی کرده است.

گردشگری کشاورزی به عنوان ترکیبی از یک محیط طبیعی و محصولات از عملیات کشاورزی با یک تجربه گردشگری تعریف می‌شود که شامل ارائه فرصت‌هایی به گردشگران برای تجربه طیف گسترده‌ای از محصولات و خدمات مبتنی بر کشاورزی اعم از غرفه میوه، خرید شربت، تورهای باغ، از امکانات خواب و صبحانه مبتنی بر  مزرعه... تا مشارکت گردشگران در شخم زدن زمین است(هتلی، 2009)

گردشگری کشاورزی شکلی از گردشگری روستایی پایدار و فعالیت‌های چندگانه در مناطق روستایی است که از طریق آن گردشگران فرصتی برای آگاهی در مورد مناطق کشاورزی، مشاغل کشاورزی، محصولات محلی، غذاهای سنتی و زندگی روزانه مردم روستایی، همچنین عناصر فرهنگی و سنتی به دست می‌آورند، علاوه بر این، این فعالیت‌ها گردشگران را با فعالیت‌های روستایی و طبیعی نزدیک می‌کند(مهدسید و همکاران . 2012 ) درواقع می‌توان گفت گردشگری کشاورزی یک سرمایه‌گذاری کسب‌وکار جدید برای  بسیاری از کشاورزان است (سچیلینگ و همکاران ، 2006).

چندین نویسنده گردشگری کشاورزی را به‌عنوان شکلی از توسعه که پتانسیل حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست و توانمند شدن جامعه روستایی و محلی را دارد، حمایت کرده‌اند (مادان، 2014) بنابراین تقویت ارائه گردشگری کشاورزی به‌دلیل ظرفیت آن برای کاهش بحران اقتصادی کشاورزان، افزایش اشتغال محلی، حفظ مناظر روستایی و شیوه زندگی و حفظ  زیستگاه‌های طبیعی و منابع به شیوهای پایدار مهم است(جائو و همکاران ، 2013.) ( عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری کشاورزی 2 ، سحر سامانی 1 مرتضی بذرافشان).

آذربایجان غربی استانی با پتانسیل‌های بالقوه و بالفعل در بخش کشاورزی است که سالانه انواع محصولات زراعی مانند گندم، جو، چغندر قند ، تخمه، گوجه‌فرنگی و محصولات باغی مانند سیب درختی، انگور، گردو، انواع هسته‌دارها و در کنار آن عسل، دام و طیور ومحصولات و فرآورده‌های دامی را تولید و روانه بازار داخلی و خارجی می‌کند.

می‌توان گفت آذربایجان غربی یکی از استان‌های مناسب برای برگزاری تورهای مزرعه‌گردی در هفت ماهه اول سال است که تنوع محصولات کشاورزی در آن بسیار  بالاست، مزارع زیبای آفتابگردان، باغات سرسبز و با درختان بار، کندوهای عسل، مزارع و باغات گل‌محمدی، جنگل‌های انبوه و بکر با میوه‌های وحشی، گندم زارها، مزارع کلزا و بکر و بی‌نظیر همه و همه بستری مناسب برای گردشگری کشاورزی است که تلفیق آن با زندگی روستایی تابلویی بکر و بی‌نظیر فراهم می‌کند تا علاوه بر تجربه یک زندگی روستایی و استفاده از محصولات ارگانیک و طبیعی، امکان حضور در تهیه آن محصول و فرآورده‌های آن یک تجربه به یاد ماندنی برای گردشگر ورودی به استان باشد، این استان علاوه بر طبیعت زیبا و غنی در حوزه کشاورزی، در حوزه عشایری نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.

انگور از محصولات مهم باغی در استان است که بعد از سیب درختی جایگاهی خاص در میان باغ‌داران، مردم و همچنین در کشورهای همسایه دارد، شهرهای عمده تولید کننده این محصول نیز ارومیه، میاندوآب، نقده، سردشت، مهاباد است و عمده باغات دیم انگور در شهرستان‌های سردشت قرار گرفته‌اند.

نیمه دوم شهریور تا نیمه اول مهرماه و گاهی تا پایان مهر، می‌توان این محصول را در همه جای استان مشاهده کرد، از انگور سیاه جنگل‌های سردشت گرفته تا انگورهای سفید و قرمز تولید شده در باغ‌های ارومیه که سفره‌های مردم استان را مزین می‌کنند.

سالانه هزاران تن انگور تولیدی استان بخشی به مصرف تازه‌خوری و قسمتی برای صنایع تبدیلی و بخشی به صورت خشکبار و کشمش به سایر کشورها صادر می‌شود، فراورده‌های مختلف انگور شامل آب غوره، شیره انگور، کشمش، آب میوه و میلاخ، سبزه، سرکه و پولوش است و مردم این استان غذاهای متنوع از این محصول در ایام مختلف سال تدارک می‌بینند که در این غذاها از برگ انگور گرفته تا آب غوره آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از گونه‌های مختلف انگور کشور حدود 50 رقم آن در آذربایجان غربی کشت می‌شود که برخی از آنها شامل انگورهای خلیلی سفید و قرمز، سفید شخ شخ و رجین، تبرزه سفید و قرمز، دسترچین و گزندایی، سایانی، قزل اوزوم ارومیه، جیغ جیغا و سیاه معمولی، حسینی، لعل بیدانه، عسگری سفید و قرمز و سیاه، یاقوتی سفید و قرمز، شانی، فخری و ...  است، از آنجا که کاشت انگور مزیت‌هایی در حوزه صرفه‌جویی در مصرف آب دارد، در صورت فرهنگ‌سازی برای احیا و حفظ باغات انگور در استان می‌توان به احیای دریاچه نیز کمک می‌شود.

یکی از بسترهای مناسب مزرعه‌گردی در آذربایجان غربی تهیه دوشاب یا شیره انگور است که در سال 1390 در فهرست آثار ملی و معنوی کشور ثبت شده است این مراسم یکی از رسوم رایج آذربایجان غربی است که از اواخر شهریور تا پایان مهر در استان در طول سالیان مختلف به شکل سنتی اجرا می‌شود و شیره حاصل بسیار مقوی است و خواص مختلفی دارد، در شهریورماه علاوه بر تهیه دوشاب، رب خانگی نیز به روش سنتی با هیزم تهیه می‌شود که جذابیت خاص خود را دارد و هر ساله جشنواره انگور نیز در این ایام برگزار می‌شود.

آذربایجان غربی یکی از مهمترین تولیدکنندگان سیب درختی کشوردر ارقام مختلف است که بیشترین میزان سیب استان آذربایجان غربی در ارومیه تولید می‌شود و شهرستان‌های اشنویه، سلماس و مهاباد نیز باغات سیب وجود دارد، سیب تولیدی در استان به علت کیفیت مطلوب، قابلیت انبارداری و حمل و نقل آن، علاوه بر تامین نیاز داخل، یکی از محصولات صادراتی به خارج از کشور هم محسوب می‌شود.

مزرعه  آفتابگردان، یکی از زیباترین مزارع گل در جهان است، این گل‌ها گلبرگ‌هایی زرد رنگ دارند و مرکز آن تخمه‌هایی وجود دارد که منبع غنی روغن آفتابگردان و انواع مواد مغذی هستند، اگر به دنبال یک جاذبه طبیعی سرشار از زیبایی هستید، بازید از یک مزرعه  آفتابگردان می‌تواند پیشنهادی بی‌نظیر برای شما باشد که حس و حال خوبی را به فرد القا می‌کند شهرستان خوی واقع در آذربایجان غربی  قطب تولید دانه‌های آفتابگردان و کدو کشور به حساب می‌آید و صاحب بزرگترین بازار انواع مختلف دانه‌های آفتابگردان کشور است از اواسط اردیبهشت ماه تا اوایل مرداد ماه مزارع آفتابگردان در این شهرستان خودنمایی می‌کنند و از اوایل شهریور لغایت اوایل مهرماه زمان مناسبی برای خرید تخمه آفتابگردان است تا علاوه بر آشنایی با نحوه برداشت این محصول آن را به شکل مستقیم و تازه از کشاورز تهیه کنند، هر ساله در شهریورماه جشنواره آفتابگردان در شهرستان خوی برگزار می‌شود.

کشاورزی تنوع‌پذیر آذربایجان غربی به عنوان یک عامل مهم در توسعه گردشگری کشاورزی مطرح است، گردشگران می‌توانند در مزارع شرکت کنند، محصولات را بچینند و تجربه‌های منحصر به فردی را در میان مزارع و باغات داشته باشند لحظه‌های به یادماندنی را در مزارع زیبای آفتابگردان به تصویر بکشند و دیگ رب هیزمی را هم بزنند و میهمان سفره ساده و صمیمی روستاییان و بساط چای و سماور زغالی عشایر خون‌گرم این منطقه باشند و زندگی روستایی و فرهنگ محلی را از نزدیک تجربه کنند، آشنایی با آداب و رسوم محلی همچون مراسم تهیه دوشاب، میلاخ، رب محلی و ... شرکت در جشن‌ها و رویدادهای محلی همچون جشنواره انگور ارومیه، جشنواره آفتاب‌گردان خوی، جشنواره گیلاس اشنویه، جشنواره عسل پیرانشهر، جشنواره گل‌محمدی خوی، جشنواره انگور سیاه سردشت، جشنواره آلبالو، جشن خرمن، تفاهم عمیق‌تر با مردم محلی به گردشگران امکان می‌دهند تا با فرهنگ و ارزش‌های محلی استان بهتر آشنا شوند و ارتباطی نزدیک با جامعه محلی برقرار کنند.

امید است با برنامه‌ریزی و همکاری ارگان‌های دولتی و بخش خصوصی، زیرساخت و زمینه برگزاری تورهای مزرعه‌گردی و پکیج‌های سفر از مزرعه تا سفره در آذربایجان غربی فراهم و علاوه بر رفع نیاز علاقه‌مندان به گردشگری روستایی و کشاورزی، زمینه توسعه این شاخه از گردشگری نیز محیا شود.

انتهای پیام/